Aqua tofana – specyfik, który posłał na tamten świat ponad 600 mężczyzn

Umierającego drażniły wszelkie dźwięki i nawet poprosił o wyniesienie klatki z ukochanym kanarkiem. Każdy lekarz stawiał własną diagnozę, ale geniusz był pewien, że został otruty. Przekonywał wszystkich, że dostał aqua tofanę, złowrogi wynalazek średniowiecznej trucicielki Giulii Tofany.

Jak pojawiła się aqua tofana

Nadal nie znamy przyczyny śmierci Mozarta, a jego otrucie przez zazdrosnego Salieriego to tylko jedna z hipotez. Niewykluczone, że kompozytorowi dodawano aqua tofanę do wina lub potraw. Zanim zmarł, chorował ponad dwa miesiące, stopniowo słabł i miał coraz więcej objawów. Były bardzo podobne do działania legendarnej substancji. Jej osobliwością było to, że truciciel mógł zorganizować śmierć ofiary z dokładnością do kilku dni, podając ściśle odmierzone porcje trucizny przez miesiące.


Spośród innych popularnych trucizn aqua tofana wyróżniała się całkowitą przezroczystością i brakiem smaku. Innymi słowy, rozpoznanie trucizny było po prostu niemożliwe. Uważa się, że jej receptura oparta jest na bazie arszeniku z dodatkiem chlorku rtęci oraz atropiny. Wynalezienie trucizny przypisuje się Włoszce Teofanii di Adamo, a jej córka Giulia Tofana, która żyła na początku XVII wieku, spopularyzowała ten specyfik.

Tofana zajmowała się produkcją kosmetyków i odnosiła sukcesy w tej branży. Ale szybko zdała sobie sprawę, że może rozwiązać poważniejsze problemy niż zmarszczki w kącikach oczu. Kobieta oferowała swoim klientkom, które skarżyły się na swych małżonków, „magiczną” wodę. Używając jej ściśle według wskazówek Tofany, można było zostać wdową bez większego trudu i bez wzbudzania podejrzeń.

Manna Świętego Mikołaja

Lekarstwo Lady Tofany było tak uniwersalne, że mogło zabić w ciągu jednego dnia albo po ponad roku! Wszystko zależało od dawki i stanu zdrowia ofiary. Mężowie chorowali, początkowo doświadczając jedynie lekkiego osłabienia. Stopniowo ich stan się pogarszał, co było bardzo zbliżone do naturalnego przebiegu choroby. Ciało po śmierci nie nosiło charakterystycznych dla zatrucia cech: specyficznego zapachu czy zmiany barwy. Dlatego skazanie truciciela było możliwe tylko poprzez złapanie go na gorącym uczynku.


W średniowieczu nie cackano się z trucicielami i skazywano ich na śmierć. Aby nie skończyć na szafocie, Giulia Tofana oznaczała na fiolkach z trucizną, że w środku znajduje się Manna świętego Mikołaja z Bari, czyli olej wypływający z kości św. Mikołaja w bazylice miasta Bari. Ten cudowny produkt gościł w domach wielu Włochów, a jego sprzedaż nie budziła podejrzeń.

Popularnonaukowe czasopismo Chambers's Journal w 1890 roku przeprowadziło własne śledztwo i dowiedziało się tego i owego o aqua tofanie:

Wlana przez służalczego zdrajcę do wina, herbaty lub innego płynu dawała ledwie zauważalny efekt, człowiek stawał się trochę rozdrażniony, czuł się słaby i ospały, trochę niezdrowy, ale raczej nie wezwałby lekarza. Po drugiej dawce trucizny to osłabienie i letarg się nasilały... Kiedy trzecia dawka trafiała do organizmu, powalała w końcu najsilniejszego.

Uważa się, że w ciągu kilku lat prowadzenia swojego „biznesu” Tofana pomogła wysłać na tamten świat co najmniej 600 mężczyzn. Nie da się dokładnie powiedzieć, ile osób zabiła aqua tofana, ponieważ z biegiem czasu wiele osób poznało recepturę trucizny i produkowano ją w niemal każdym sklepie farmaceutycznym w Wenecji, Florencji i Rzymie.

Dlaczego żony truły swoich mężów

Jeśli wszystko jest mniej więcej jasne co do efektów działania trucizny, to motywy jej użycia nie są oczywiste dla wszystkich. Dlaczego trucie mężów było tak masowe? Zacznijmy od tego, że współczesna instytucja małżeństwa jest uderzająco różna od średniowiecznej. Ogólnie rzecz biorąc, kobiety stosunkowo niedawno zaczęły samodzielnie wybierać partnera życiowego. W czasach Tofany i znacznie później to rodzice zawierali małżeństwa, wybierając dla swoich dzieci odpowiednią i zamożną kandydaturę współmałżonka.


Jednocześnie takie cechy jak wygląd czy wiek mało kogo interesowały. Z tego powodu młoda i piękna dziewczyna mogła zostać żoną obrzydliwego starego pijaka. Bicie żony i potomstwa w niektórych domach było ogólnie uważane za zasadę dobrego wychowania. Kobiety znajdowały się znacznie niżej w hierarchii społecznej niż mężczyźni i nie miały komu się poskarżyć.

Dlatego strumień klientek Tofany nie wysychał. Jedna miała dość pijaka i hazardzisty, inna nienawidziła męża za zdradę, trzecia po prostu spotkała swoją miłość i chciała zerwać małżeńskie więzy – powodów mogło być wiele. Na wszystkie kobiece zmartwienia empatyczna Tofana przepisywała tylko jeden przezroczysty lek, z wizerunkiem św. Mikołaja na etykiecie.

Sama postać pani Tofany wciąż pozostaje na wpół legendarna. Nie wiemy nawet, w jakiej części Włoch mieszkała. Większość historyków uważa, że faktycznie istniała i mieszkała na Sycylii. Ktoś znalazł nawet zapis o jej śmierci w 1651 roku. Nawiasem mówiąc, zgodnie z tą wersją, dama zmarła śmiercią naturalną w łóżku. Aż trudno uwierzyć...


Inna hipoteza głosi, że Giulia Tofana sfingowała swoją śmierć, a sama udała się do klasztoru, aby odpokutować za grzechy. W tym przypadku istnieją dwie wersje jej śmierci. Według jednej zmarła ze starości pod koniec XVII wieku. Według innej, została odnaleziona przez władze, torturowana i stracona.
Uważa się, że pod względem liczby ofiar, Tofanę prześcignęła tylko trucicielka Lukusta, która żyła w starożytnym Rzymie, ale to już zupełnie inna historia...